روانشناس

درمان مشكلات رواني مانند مشكلات جسمي به سرعت انجام نمي‌گيرد و اين فرايند بسيار زمان‌بر است

درمان مشكلات رواني مانند مشكلات جسمي به سرعت و سهولت انجام نمي‌گيرد و اين فرايند بسيار زمان‌بر و نفس‌گير است. فردي كه طي ساليان متمادي عادات بد و رفتارهاي نادرست را با خود حمل كرده و با آنها زندگي كرده است وقتي بخواهد به يكباره همه اين عادات را ترك كند با مشكل مواجه مي‌شود. در كنار اين نمي‌توان انتظار داشت درمان درباره افرادي كه مبتلا به افسردگي حاد يا حالات نزديك به جنون هستند به‌طور كامل و محسوس صورت پذيرد.

با وجود اين، درباره بسياري از اين بيماري‌ها ضرورت مداخله روانشناس يا روانپزشك و كمك گرفتن از او به‌شدت احساس مي‌شود، چنانكه اگر اين مداخله در زمان مشخص و با روش درست و علمي صورت نگيرد و بيماري درمان نشود نه تنها بيماري در وجود فرد برطرف نمي‌شود، بلكه رشد كرده و به بيماري‌هاي رواني حاد تبديل مي‌شود. با بيرشك روانشناس و استاد دانشگاه درباره زمان مراجعه به روانشناس يا روانپزشك و تفاوت اين دو به گفت‌وگو نشستيم.

افراد دقيقا چه زماني بايد به روانپزشك يا روانشناس مراجعه كنند؟
در كشورهاي پيشرفته مراجعه به روانشناس و روانپزشك امري ضروري و بديهي است و همه افراد به آن علاقه داشته و تقريبا هر كسي براي امور مختلف زندگي خود حداقل سالي يك‌بار براي مشاوره به دكتر روانشناس مراجعه مي‌كند. در كشورهاي پيشرفته افراد براي تصميمات مهم زندگي مانند تصميم ازدواج يا مهاجرت و يا انتخاب شغل حتما به مشاور مراجعه مي‌كنند و اين كار يك امر بديهي تلقي مي‌شود. بر اين اساس نمي‌توان گفت زمان دقيق مراجعه به روانشناس و يا روانپزشك درباره مشكلات و مسائل روحي و رواني دقيقا چه زماني است، زيرا درباره افراد مدرن و امروزي اين مراجعه هر زماني و با هر بهانه‌اي مي‌تواند باشد.

به‌طور كلي بايد گفت مشاوره گرفتن و مراجعه به روانپزشك اقدامي مفيد و مثبت است كه در بدبينانه‌ترين حالت اگر فايده‌اي براي فرد نداشته باشد ضرري هم ندارد و حتي توصيه مي‌شود همه افراد هرساله علاوه‌بر چكاب جسمي، چكاب رواني نيز شوند تا با رجوع به يك روانشناس و يا روانپزشك بتوانند از وضعيت رواني خود مطلع شوند. مشكلات رواني هم مانند مشكلات جسمي اگر درمان نشده و به حال خود رها شوند عود كرده و به وضعيت وخيم‌تري مي‌رسند. افرادي كه بيماري‌هاي رواني حاد مانند انواع پرخاشگري‌ها يا جنون‌هاي رفتاري دارند يك دفعه و به صورت ناگهاني به اين اختلالات مبتلا نشده‌اند. اين افراد با ابتلا به بيماري‌هاي رواني كوچك مانند پرخاشگري‌هاي مقطعي يا افسردگي‌هاي فصلي و درمان نشدن اين اختلالات به مرور زمان دچار اين اختلالات حاد مي‌شوند كه گاه درماني براي آن وجود ندارد.

درباره بيماري‌هاي رواني مانند افسردگي، وسواس يا پرخاشگري آيا هر نوع تغيير حالت يا تغيير رفتاري نيازمند مراجعه به پزشك است؟
درباره هر تغيير حالتي نيازي به مراجعه به پزشك نيست، زيرا مولفه‌هاي مختلفي بر رفتارها و خلقيات افراد در طول روز تاثير مي‌گذارد كه حتي درباره افرادي كه به پختگي شخصيت رسيده‌اند نيز اين اتفاق مي‌افتد. با وجود اين، اگر احساس كنيم چند روزي است كه خلق افسرده مان اذيتمان مي‌كند يا افكارمان باعث افسردگي و تاثير بر عملكردمان مي‌شود بهتر است به يك متخصص در اين زمينه مراجعه كنيم. در بسياري از مواقع نيازمند مداخله دارويي نيستيم و مشاور مي‌تواند با صحبت كردن مشكل را برطرف كند، در حالي كه درباره بسياري از مشكلات رواني تركيبي از مشاوره و دارو مي‌تواند موثر واقع شود.

توصيه مي‌شود همه افراد هرساله علاوه‌ بر چكاب جسمي، چكاب رواني نيز بشوند

درباره كدام مشكلات رواني فرد بايد حتما به روانپزشك مراجعه كند و اگر به حال خودش رها شود تبعات بدي به همراه دارد؟
وقتي رفتارهاي فرد با نرم عادي و آن چيزي كه در جامعه رايج است و همه از آن تبعيت مي‌كنند تفاوت داشته باشد تقريبا همه متوجه اين تفاوت‌ها مي‌شوند. براي مثال فردي كه افسردگي يا پرخاشگري بي حد و مرز دارد و نمي‌تواند رفتارش را كنترل كند براي هر كسي كه در اطرافش وجود دارد رفتارهايش خطرناك است. در كنار اين وقتي خود فرد احساس كند خلق افسرده او برايش مشكل‌ساز است و افكاري در ذهنش وجود دارد كه به‌شدت منفي و خطرناك است اين فرد بايد خودش به سرعت به پزشك مراجعه كند. به‌طور كلي بايد گفت هرقدر زودتر براي درمان مشكل رواني مراجعه كند و بيماري فرد زودتر تشخيص داده شود به همان نسبت بيماري زودتر درمان مي‌شود و درباره برخي بيماري‌هاي رواني اگر فردي دير مراجعه كند بيماري تبعات بد و طولاني مدتي بر جاي مي‌گذارد كه گاهي اين تبعات قابل درمان نيست. كمك‌هايي كه يك متخصص به حل مشكلات رواني مي‌كند بسيار درست و اصولي است و او مي‌تواند به خوبي فرد بيمار را راهنمايي كند كه به چه كسي مراجعه كند و چه خدماتي دريافت كند. افرادي هم وجود دارند كه احساس مي‌كنند در زندگي‌شان مهارت‌هاي لازم ارتباطي ندارند و نمي‌توانند در روابط خود موفقيت‌آميز ظاهر شوند و همچنين افرادي كه تجربيات منفي زيادي از گذشته دارند و نمي‌توانند با يادآوري آنها به زندگي عادي بپردازند و نياز دارند كه با مداخله يك روانپزشك اين مشكلات را برطرف كنند.

بين روانشناس و روانپزشك چه تفاوت‌هايي وجود دارد؟ آيا فردي كه مشكلات روحي دارد بايد بين اين دو انتخاب كند يا تفاوتي ندارد كه براي هر مشكل رواني به كدام‌يك مراجعه كند؟
نخستين تفاوت در روش كار روانشناسان و روانپزشكان در اين است كه روانشناسان روي فايل‌هاي ذهن افراد تاثير گذاشته و طرح‌واره وجودي آدم‌ها را تغيير مي‌دهند، اين در حالي است كه روانپزشكي راه دارودرماني را پيش گرفته و به روي شيمي خون و مغز اثر مي‌گذارد. تفاوت روانپزشك با روانشناس در اين است كه روانپزشك پزشكي است كه بعد از اتمام دوره پزشكي عمومي تخصص خود را در زمينه مسائل رواني گرفته است. كار روانپزشكان بيشتر تشخيص است و درماني كه توسط اين افراد صورت مي‌گيرد مبتني بر درمان‌ دارويي است. روانشناسان باليني بدون استفاده از دارو و درمان شيميايي با تشخيص انواع اختلالات رواني به فرد كمك مي‌كنند مشكل خود را برطرف كند.

اين درمان بدون دارو عموما از طريق مشاوره روانشناسي و تمرين مهارت‌هاي گوناگون در موقعيت‌هاي مختلف زندگي صورت مي‌گيرد. براي اينكه فردي بداند براي مشكلات مختلف رواني خود به كدام‌يك از اين دو بايد مراجعه كند، تشخيص اين امر اصولا بر عهده فرد نيست و در نخستين مراجعه‌اي كه فرد به هريك از اين دو مي‌كند خود آن روانپزشك يا مشاور تشخيص مي‌دهد كه مشكل فرد مورد نظر مربوط به كدام‌يك از اين دو حيطه بوده و با چه روشي صورت مي‌گيرد. در صورتي كه درمان او نيازمند مداخله دارويي باشد خود روانشناس يا مشاور، فرد را به روانپزشك ارجاع مي‌دهد در حالي كه اگر فردي كه بيمار به او مراجعه كرده روانپزشك باشد و مشكل فرد نيازي به دارو نداشته و بيشتر مبتني بر گفت‌وگو درماني باشد اين پزشك فرد بيمار را به مشاور ارجاع مي‌دهد تا مراحل درمان او به شكل بهتري انجام شود.

براي دانستن تفاوت روانشناس و روانپزشك بايد بدانيم يك روانپزشك پيش از هر كاري يك پزشك بوده و كار او تجويز دارو است، لازم به ذكر است كه روش دارو درماني به تنهايي اثربخش نبوده و اين دو شاخه مكمل هم هستند. اگر بيماران مراجعه‌كننده به روانشناسان قادر به تغيير رفتار و نگرش خود نباشند، در اين وضعيت به روانپزشك ارجاع داده مي‌شوند و براي رسيدن به ثبات راه دارو درماني روي آنها انجام مي‌گيرد. افراد در صورت داشتن مشكل در زمينه‌هاي تعليم و تربيت، شيوه‌هاي صحيح تفكر و رفتار، افسردگي، رفع احساسات بد و منفي و... به روانشناس مــــراجعـــه مي‌كنند. 

يك متخصص روانشناسي ضمن تشريح وظايف و عملكرد متخصصان مختلف حيطه رواني گفت: در حال حاضر متخصصان زيادي همچون مشاور، روانشناس، روانپزشك يا متخصص مغز و اعصاب در حيطه روان انسان‌ها فعاليت مي‌كنند و همين موضوع موجب سردرگمي نيازمندان به خدمات روانشناسي و مشاوره در كشور شده است.